خودآزمایی صفحه ی 9
1- ابر پراکنده حجیم و بزرگ و سیاه و درحال حرکت بودن تکه های ابر بر آسمان آبی رنگ
2- استعاره از آسمان
3- ابر به رای عاشقان و طبع بیدلان ، سیلاب خروشان ، غباری معلق ، فیلان پراکنده ، گرد زنگار ، موی سنجاب ، جوجه های سیمرغ (بچگان عنقا) ، چندن سوهان زده ، عبیر بیخته، دودی برخاسته از آتش ... آسمان به آب ساکن ، صحرایی آبی رنگ ، آیینه ی چینی ، دیبای پیروزه گون و دریای سبز، لوح پیروزه و صفحه ی مینا . در این تشبیهات تصویر ابرها مثل فیلان پراکنده ، و جوجه های عنقا و هم چنین تصویر آسمان به صحرا و دریا به خاطر وجه شبه روشنی که دارند ، زیباتر است .
4- ویژگی زبانی : کثرت لغات فارسی و کمی لغات عربی سادگی زبان ، کهنه ومهجور بودن بعضی از لغات مثل عبیر بیخته و مغبر - ویژگی فکری : واقع گرایی و توصیفات عینی و محسوس روح شادی و نشاط - ویژگی ادبی : به کار بردن استعاره ، تشبیه های حسی و ملموس بسیار زیبا ، آرایه های ادبی طبیعی و ساده و قافیه ی ساده .
5- مصراع اول تیرگی مصراع دوم روشنی و سفیدی
6- تکلیف دانش آموزی - جهت راهنمایی مطلع قصاید را می نویسیم .
سروش اصفهانی :
دو ابربام زن گشت از دو سوی آسمان پیدا به هم ناگاه پیوستند و برشد از دو سو غوغا
قاآنی :
به گردون تیره ابری بامدادان برشد از دریا جواهر خیز و گوهر ریز و گوهربیز و گوهرزا
خودآزمایی صفحه ی 13
1) الف: ایجاز و اختصار ب: آوردن ((ی )) استمرار در آخر فعل پ: کوتاهی جملات
ت : کمی لغات عربی ث : کهنگی لغات ج: آوردن دوحرف اضافه برای یک متمم
2) یعنی در میان تمام اعراب جست وجو کرد و هیچ کس را برتر وآگاه تر از عبدالمسیح نیافت .
3) تکرار فعل ((کردندی )) در پایان جملات : .... و با این اشتران بختی جنگ کردندی و این بختیان را به هزیمت کردندی .
تکرار فعل های ((برود)) و ((بماند)) در پایان جملات : مملکت عجم به دست او افتد و به دست او می رود و چون او برسد به دست خلیفتی از آن او برود و به دست مسلمانان بماند ، اما اکنون تا چهارده سال در دست نوشروان بماند .
4) الف : او نماز عصر را گزارد (به جا آورد) ب: او وامهایش را به بانک گزارد (پرداخت کرد )
پ: نصراله منشی کلیله و دمنه را از عربی به فارسی گزارد (ترجمه کرد ) ت: تا تعبیر خواب من و آنِ موبدِ موبدان ، تعبیر هردو بگزارد (تعبیر کرد).
5) دیدن ایوان مداین ، پایتخت ساسانیان و خرابه های آن / ص 11 بند نخست ، خط 2،3 و4 انوشروان به خواب اندر چنان دید ... آن کوشک او را بسوختی . یا / ص 12 بند پایانی از پایان خط 2 تا خط 3و4 گفت : یا عبدالمسیح تو را ملک نوشروان ...
خودآزمایی ص 15
1- الف) حذف فعل به قرینه ی لفظی و معنوی :( مرگ نه به پیری بود نه به جوانی)- (بود) لفظی
ب) آوردن تمثیل در نثر مانند تمثیل خیاط و پیر خمیده قامت .
2- برای تفهیم وتبیین بهتر نوشته ی خویش و بدل کردن یک امر معقول به محسوس ( این که انسان خواه ناخواه پیر می شود و مرگ به سراغ او می آیدو محکوم به مرگ است بنابراین باید قدر جوانی و دوران عمر را بداند. )
3- داستان اول : درزی در کوزه افتاد - داستان دوم : ای شیخ این کمانک به چند خریده ای ؟
4- بر اساس توانایی خود از جوانی ات بهره مند شو. ( استفاده مطلوب از دوران جوانی )
خودآزمایی ص 23
1- رسیدن ( رسیده شدن ) ، رسیدن ، طول کشیدن ، گذشتن ، از آن . جا افتادن ( برای شراب )
2- میرماه است ( تشبیه بلیغ اسنادی ) میرسرواست (تشبیه بلیغ اسنادی ) سراهایی دیدند هر یکی چون بهشت اعلی ( تشبیه غیر بلیغ )
3- تابستان به سمرقند رفتی یا به شهری از شهرهای خراسان (رفتی ) - و ازش بسیار توان خورد به سبب مائیتی که در اوست و انواع میوه های دیگر همه خیار (بودند) ... زیرا که صمیم دولت سامانیان بود و جهان آباد (بود) - هوا خوش بود و باد سرد ، نان فراخ ، میوه ها بسیار و مشمومات فراوان .
4- الف: در تاریخ بیهقی تکرار فعل زیاد می بینیم ولی در این قسمت متن تکرار فعل وجود ندارد .
ب: لغات به کاربرده شده مشکل تر از نثر بیهقی است . - پ : در تاریخ بیهقی کهنگی لغات دیده می شود در حالی که در چهار مقاله کهنگی لغات دیده نمی شود . - ت : در تاریخ بیهقی سجع وجود ندارد درچهار مقاله سجع طبیعی است .
5- ای بخارا شاد باش و دیر زی میر، زی تو شادمان آید همی
زی : در مصراع اول به معنای زندگی کن و در مصراع دوم به معنای به سوی ، جناس تام دارد.
بوی جوی مولیان آید همی یاد یار مهربان آید بو ، جو و یاد، یار : جناس ناقص اختلافی
6- مهم ترین عید ایرانیان جنوب غربی است و جشنی بوده است که ایرانیان در روز شانزدهم از ماه مهر می گرفتند و شش روز طول می کشید و به قول ((بندهشن )) مشیا و مشیانه (آدم و حوا) درچنین روزی متولد شده اند ، این جشن بزرگ شش روز طول می کشید ، از روز شانزدهم مهر آغاز می گردید و به روز بیست و یکم - که رام روز باشد - ختم می شد . روز آغاز را ((مهرگان عامه )) و روز انجام را ((مهرگان خاصه )) می گفتند .
7- سینه مالامال درد است ای دریغا مرهمی دل زتنهایی به جان آمد خدا را همدمی
خیز تا خاطر بدان ترک سمرقندی دهیم کز نسیمش ((بوی جوی مولیان آید همی ))
8- تکلیف دانش آموز تفاوت های نثرها : را = برای باز رسید = رسید در رسید = رسیده شد . به دست نشود : یافت نمی شود تقدیم فعل بر قید ( جملة آخر ) نان فراخ = نان بسیار
خودآزمایی ص 27
1- موضوع را متوجه شد ( منظور خسرو را دریافت ) از ظاهر امر پی به باطن برد
2- سئوال حذف است
3- خسرو در این جهان از خداوند عیب گرفته است . سنایی که می گوید:
ابلهی دید اشتری به چرا گفت نقشت همه کژ است چرا ؟
گفت اشتر که اندرین پیکار عیــــــب نقاش می کنی هشدار ؟
4- الف: آوردن جمله های طولانی (اطناب) ب:کثرت کاربرد لغات عربی
پ: کاربرد آرایه های ادبی ت: استفاده از ترکیبات دشوار
5- رشته گران فطرت را در کارگاه تکوین بر تلوین ، یک سرسوزن خطا نباشد.
6- حکایت اول حذف - حکایت دوم : شاه ظاهر بین و متکبر، عیب جو، ظالم ، خرافه پرست ، جاه طلب
7- به معنای ((به ))
8- الف: در زبان حکایت است ، امروز زبان حکایات زبان مردم کوچه و بازار محاوره ای است اما در این جا زبان ادیبانه است - ب: داستان های قدیمی ایستاست و نویسنده نتایج اخلاقی داستان را در پایان بیان می کند در حالی که داستان های امروزی پویا و واقع گراست و نتایج آن معلوم نیست و نتیجه با خواننده است . پ: در داستان های قدیم شخصیت داستان ثابت است در حالی که در داستان های امروزی شخصیت داستان متغیر است . ت : در داستان های امروزی عناصر داستان می بینیم اما حکایات قدیمی تمثیلی بوده است .
9- تکلیف دانش آموزی
خودآزمایی ص 31
عبرت گرفتن دیده شده
2- آرایه ی (( تشخیص ))
3- در مصراع اول اشک و در مصراع دوم آب دجله (واردشدن آب دجله به خلیج فارس )
4- فک اضافه
5- زنجیر عدل انوشیروان
6- با آرایه تشخیص یعنی زمین به جای شراب ، خون دل پادشاهان را ...
7- مردن و خاک شدن قدرتمندان نشان می دهد که جهان به کسی وفادار نیست و باید از مرگ آن ها عبرت بگیریم .
8- چون هر انسانی که می میرد در دهان او فرو می رود و سیر نمی شود.
9- گفته اند که گویا منظور از ریختن چهارده کنگره ی کاخ انوشیروان ، رونق و عظمت یافتن اسلام در قرن چهاردهم باشد که با روزگار ما هم زمان است . ( ظاهراً نوع بیان خودآزمایی اسم کتاب را می خواهد که در این صورت تفسیر امام فخر رازی و تفسیر طبری )
10- الف: کاربرد اصول دستوری در حد بسیار استادانه ای است و فصاحت شعر هم یکی در گرو این امر است و هیچ نا هماهنگی اخلال کننده ای در جملات نیست .
ب: برخی تعبیرات قدیمی در شعر دیده می شود (به تناسب زمان ما) شاید در زمان شاعر عادی بوده است ، مثل به کار بردن شنیدستی به جای شنیده ای و استفاده از قید تمنای بو که ( که امروز به کار نمی رود ) به کار بردن گرسنه به جای گرسنه (شاید به ضرورت وزن ) به کار بردن فعل امر ((گری)) به جای ((بگری )) که امروزه این صیغه از فعل متروک است و به جای آن از فعل (( گریه کن )) استفاده می شود و تقدیم صفت شمارشی بر موصوف که امروز مرسوم نیست مثل دوم دجله به جای دجله ی دوم .
خودآزمایی ص 39
1- نکوهش توانگر
2- آسایش و خاطر جمعی با فقر به دست نمی آید .
3- مصراع اول: وصف حال ثروتمندان که آسایش برای بهتر عبادت کردن خدا دارند مصراع دوم : توصیف فقرا که به دلیل فقرشان آرامش خاطر ندارند و نمی توانند خدا را عبادت کنند.
4- جمله های کوتاه : چون ابرآذارند و نمی بارند و چشمه ی آفتابند و برکس نمی تابند . گفتم مذمت اینان روا مدار که خداوند کرم اند ...
تضادهای فعلی : ابر آذارند = نمی بارند - چشمه ی آفتابند = نمی تابند - سواراند = نمی رانند
ایجاز : محک داند که زر چیست ؟
5- وقیح . اهل جدال و سفسطه است و درویش نما . سرزنش کننده عیب جو
6- مصراع دوم وصف میراث خوران مفت خور می میرند و آن را برای میراث خواران می گذارند .
7- الف: توانگران دخل مسکینان اند و ذخیره ی گوشه نشینان ب: مال مزکا دارند و جامه ی پاک و عرض مصون . پ: دست تعدی دراز کرد و بیهوده گفتن آغاز ،
8- هیچ کدام هردو را نصیحت می کند زیرا: هر دو گروه را دارای محاسن و معایب می داند .
9- اگر ژاله هر قطره ای در شدی چوخرمهره بازار از او پر شدی
10- انسان اگر در فقر نیز به سر ببرد نباید لب به شکایت باز کند و همیشه باید امیدوار به فضل خدا باشد و گرنه بدبخت خواهد مرد و از رحمت خدا بی نصیب خواهد ماند و اگر ثروتمند باشد باید هم خود بخورد و هم به دیگران فایده برساند .
11- ترصیع : قدمی در راه خدا ننهند و درمی بی من و اذی ندهند. ( موازنه ) در زمره ی توانگران شاکراند و کفور و در حلقه ی درویشان صابراند و ضجور .
نه که من بر حال ایشان رحمت می برم گفتم : نه ، که بر مال ایشان حسرت می خوری .
- سجع : یکی تحرمه ی عشا بسته و دیگری منتظر عشا نشسته - اسباب معیشت ساخته و به اوراد عبادت پرداخته
12- قائم مقام فراهانی - جلال آل احمد - دکتر علی شریعتی - صادق چوبک
13- اگر قدرت جودست و گر قوت سجود، توانگران را به میسر می شودکه مال مزکا دارند و جامه ی پاک و عرض مصون .
- پس عبادت اینان به قبول نزدیک ترست که جمع اند و حاضر نه پریشان و پراکنده خاطر .
- گفتم : مذمت اینان روا مدار که خداوند کرم اند .
خودآزمایی صفحه ی 43 :
1- چون نسیم سحر نماد پیام آوری بین عاشق و معشوق است 2- الف: دوباره ب: آشکار
3- درگیسوی شکن در شکن معشوق 4- ساقی : واسطه ی فیض - می : عشق و فیض حق - مطرب: وسیله ی ارتباط بین سالک و خدا 5- دراین صورت با مصراع اول آرایه ی جناس می شود
6- بیت 6 بازپرسید زگیسوی شکن در شکنش کاین دل غم زده سرگشته گرفتار کجاست
7- در مقابل سختی ها نباید رنجید چون آسایش بی رنج وجود ندارد .
8- طلب عشق - تجلی معشوق برعاشق - سختی کشیدن در راه حق .
9- تکلیف دانش آموزی
خودآزمایی صفحه ی 49
1- مصراع دوم بیت نخست : تفصیل ها پنهان شده در پرده ی اجمال ها
2- ادبار به معنی بدبختی و پشت کردن دولت و سعادت است که به غروب خورشید (مغرب) تشبیه شده است . زیرا در هنگام غروب ، خورشید به ما پشت می کند . از طرف دیگر بدبختی نماد سیاهی است که به غروب خورشید تشبیه شده است زیرا در هنگام غروب خورشید تشبیه شده است زیرا در هنگام غروب خورشید هوا تاریک می شود .
3- اقبال به معنی روی آوردن سعادت است که به طلوع خورشید (مشرق) تشبیه شده است از طرف دیگر اقبال و خوشبختی نماد سفیدی و روشنایی است که به طلوع خورشید تشبیه شده است زیرا در هنگام طلوع خورشید همه جا روشن می شود .
4- آسمان
5- تشبیه بلیغ اضافی (سررشته ی آمال ها )
6- یک کوچه راه از بی کسی - حیران اطوار خودم – هر روز گردد تنگ تر سوراخ این غربال ها / هر لحظه دارم نیتی
چون قرعه ی رمال ها
7- پیشانی عفو تو را پر چین نسازد جرم ما آیینه کی بر هم خورد از زشتی تمثال ها
8- لف و نشر مرتب ، تضاد ، تشبیه ، مراعات نظیر
خودآزمایی صفحه ی 53 :
1- (( ضمیری)) ساحت ضمیرش منبع معانی و پیرایه ی فکرش فصاحت سحبانی - نقد محتوایی ، فنی . صنایع و بدایع که مولانای مذکور در شعر درج می نماید ( نقد فنی )
2- نثر مصنوع - به کارگیری لغات و ترکیبات عربی - بهره گیری فراوان از آرایه های ادبی مثل سجع ، تشبیه، استعاره ، استفاده از زبان عامه و فرهنگ عامیانه .
3- گفتار شاه عباس و روی آوردن محتشم و دیگر شاعران به شعر مذهبی صفحه ی 51 از خط سوم : مولانا محتشم کاشی ...
4- ترکیب بندی که در هفت بند سروده شود . ( البته هفت بند شامل ترجیع بند هم می شود هر چند هفت بند حسن کاشی ترکیب بند بوده است . )
5- تضمین از شعر نظامی است که نویسنده از آن استفاده ی منفی کرده است . ( به این معنی که شاعران برای خوشامد شاهان صفاتی به اغراق به آن ها نسبت می دهند و حقیقت را وارونه جلوه می دهند . در نتیجه اشعار مدحی بی پایه و بی ارزش است . )
6- ناظم مناظم سخن ، پیرایه بند سلسله معنی آرایی ، بلاغت گستر، سخنان لالی انتظام ، شعر پر طمطراق ، معانی رنگین ، سرخیل سخنوران هفت بند . استعاره های دور از کار . منبع معانی . فصاحت سبحانی . سریع الفکر . فکر دقیق و معانی بلند . قصیده ای غرا
خودآزمایی صفحه ی 59
1- الف: بیت سعدی از زیبایی بیشتری برخوردار است زیرا در این بیت تشبیه مضمر وجود دارد و شاعر اشک های خود را به باران مانند کرده و غیر مستقیم به گل فرو رفتن شتر را در روزهای بارانی بیان کرده است . درحالی که در شعر طبیب از این تشبیه خبری نیست . ب: در هر دو مبالغه و اغراق وجود دارد ولی مبالغه بیت طبیب آشکارتر و پررنگ تر است ج : عاطفه و صمیمت در بیت سعدی لطیف تر و محسوس تر و دلنشین تر است
2- رنج و اندوه عشق است
3- جای تعجب نیست اگر گل شکفته شده به سرو که پای درگل و اسیر تعلقات وتعینات بخندد
4- فاصله ی تولد تا مرگ یا فاصله ی دنیا و آخرت
5- در محفل و بزم عشق و محبت
خودآزمایی صفحه ی 61 :
1- با این سبک نوشتم قلم مجاز ( علاقه آلیه )
2- به سرعت و به تندی - یک دفعه - اینک - اکنون
3- به کارگیری سجع و آمیختن نظم و نثر - آمیختن نثر و شعر عربی با فارسی / حذف افعال در نوشته ها / آوران استشهاد شعری .
خودآزمایی صفحه ی 63:
1- معشوق حافظ گاهی غیبتی دارد که همین دیدارش را لذت بخش تر می کند . حافظ غیبت را لازمه و مقدمه ی حضور می داند ولی به عکس معشوق فروغی همیشه حضور دارد و هیچگاه غیبت نکرده است .
2- کثرت جلوه های گوناگون آفرینش (پدیده های رنگارنگ هستی که همه زیبایی های خدا را به نمایش می گذارند )
3- آینه ی چشم اضافه ی تشبیهی است که چشم مشبه و آینه مشبه به ادات تشبیه و وجه تشبیه نیز محذوف است .
بیت دارای تشبیه مضمر نیز هست که در آن بالای معشوق (قد معشوق ) به عالم تشبیه شده است .
4- با صدهزارجلوه برون آمدی که من با صد هزار دیده تماشا کنم تو را
5- علاوه بر این که در هر دو بیت ((تشبیه بلیغ )) داریم (آینه ی چشم - کارگه عشق ) در هردوبیت ((تصدیر)) نیز به کار رفته است .
6- وحدت وجود (همه جا تجلی خداست یا همه جا عکس رخ یار توان دید )
7- طوبی وسدره گر به قیامت به من دهند یک جا فدای قامت رعنا کنم تورا
خودآزمایی صفحه ی 67:
1- نگران مال و منال دنیا بودن ، در فکر بیش و کم بودن و تعلقات دنیایی و مادی مایه ی غم انسان است .
2- طرفداری از عدالت اجتماعی - قناعت و ترک آز – آزادگی – احترام به عقاید مردم – بی اعتنایی به مال دنیا و آسایش خاطر
3- اجتماعی
4- بیت نخست تکرارو تضاد (کم و بیش ) بیت دوم تشبیه بلیغ (دفتر زمانه ) بیت سوم مجاز (جامعه ) بیت چهارم جناس ( ما و با ) و تلمیح ( جمشید جم ) به پادشاهی جمشید و جام و اشاره دارد . لف و نشر . مراعات نظیر
5- ازپادشاهان سلسله ی پیشدادی شاهنامه است. وی برخی از فنون وکارها وپیشه ها رابه جهانیان آموخت اما چون سال ها گذشت ، به تدریج ، خودبینی و ناسپاسی به یزدان ، بر او چیره شد . چندان که سرانجام گفت: (( مراخواند باید جهان آفرین )) به همین سبب کار و بختش سرنگون و واژگون گردید و سرانجام به دست ضحاک اسیر و کشته شد. کاربرد این ترکیب درست نیست . زیرا جم همان جمشید است و اضافه کردن این دو به هم هیچ معنایی ندارد.
خودآزمایی صفحه ی 71 :
1- صادق هدایت ، بزرگ علوی ، جمال میرصادقی ، صادق چوبک
2- پرمهرومحبت ، شیطنت و بازیگوشی ، قهر و غضب ، فیس و افاده و مکتب و مدرسه
3- الف ) کاربرد زبان عامیانه ب) توصیف های ساده و صمیمی و جزئی پ) نثر ساده و روان توام با طنز
4- در مکتب خانه های قدیم اصل بر ترس از استاد و مکتب بود . چنانکه کودک از رفتن به آن ترس داشت ولی در مدارس جدید اصل بر تعلیم و یادگیری و احترام به شخصیت دانش آموز است .
5- گویا این ((فرمول )) مشهور را که مثل سوره ی الحمد و ان یکاد تمام هم وطنان آن دوره هنوز از حفظ اند ، بند آخر درس سطر چهارم آن : از شما چه پنهان گویا معنی کلمه ی نوشتن را ...... و عصر نشانش بدهم !
6- تکلیف دانش آموزی
خودآزمایی صفحه ی 75:
1- واقعی ، زیرا شاعر آن چه را که می بیند همان را با زبان شعر وصف می کند .
2- خلاف هر شبه ، کبکم خروس می خواند ، درون مغزم ، موشکافتن
3- ادب غنایی (توصیفی ) برای این که شاعر جزئیات طبیعت را که در برابر چشم او گسترده است وصف می کند و احساس خویش را بیان می دارد.
4- الف) شفق از نظر سرخی و زردی مثل پرچم سرخ جنگ و آشوب و پرده ی طلایی است .
ب) نورماه که از لابلای برگ های بید می تابد و سایه روشنی که ایجاد می کند . مثل قلبی پر از یأس و امید است .
پ)ابری که نورماه بر آن می تابد ، مثل پنبه ی آتش گرفته است .
ت) پرتو مهتاب چو نوعروس روی زمین را سفیداب کرد .
5- انگار سفیدابی است بر چهره ی نو عروسی .
6- خوشی ها و غم های زندگی (عیش و محن )
7- چو خورشیدن تابان زگنبد بگشت.
8- خوشی ها و غم های زندگی خود شاعر ، دل پرداغ داشتن ، خوش بینی شاعر ، در عین ناامیدی امیدوار بودن .
9- سایه روشن عمر (عمر امر معنوی و درک کردنی است و سایه روشن از امور مادی و دیدنی ) گذشته های سپید و سیه : گذشته ها از امور معنوی است و سپید و سیاه از ویژگی های مادی ، فکر نورانی ، روزگار تلخ و شیرین ، رنگ امید . جهانی سپیدتر از فکرهای عرفانی
خودآزمایی صفحه ی 80 :
1- (( روی این دریای تند وتیره و سنگین که می دانید )) که با صفت اشاره ی این عصر خود را به نمایش می گذارد.
((ای آدم ها که بر ساحل بساط دل گشا دارید :
نان به سفره ، جامه تان بر تن ،
یک نفر در آب می خواند شما را
یک نفر درآب دارد می کند بیهوده ، جان قربان
این افراد مردم مرفه جامعه اند که غم فقیران و محرومان را نمی خورند.
2- دریا ، ساحل ، موج ، باد ، آب و غریق .
3- گود کبود عمق دریا ، منظور عمق اجتماع است .
4- الف) گرفتید : به جای گرفته اید . ب) کهنه جهان : به جای جهان کهنه (قدیمی ) پ) دست یابیدن : به جای دست یافتن
5- حق یا معشوق (عالم ملکوت)
6- یک نفر دایم دارد دست و پا می زند
یک نفر جانش را بیهوده دارد قربان می کند . یا یک نفر در آب بیهوده جانش را قربان می کند .
موج بر ساحل خاموش می کوبد.
مثل شخص بسیار مست و به زمین افتاده ای که بسیار از خود بی خود شده پخش می گردد. (چنان مستی به جای افتاده ، بس مدهوش پخش می گردد.)
7- نکته های حساس شعر را برجسته تر می کند و توجه خواننده را بر می انگیزد .
8- یک نفر در آب دارد می سپارد جان
آی آدم ها که روی ساحل آرام در کار تماشایید.
یک نفر در آب دارد می کند ، بیهوده ، جان قربان . دست و پای دایم می زند .
خودآزمایی صفحه ی 88 :
1- با همان هیکل و همان قیافه یا نیمه ی همان سیب اما سوخته تر و پلاسیده تر مثل این که ریش سفیدش را دانه دانه توی صورتش .
2- الف) زبان نثر جلال متحرک و پویا است و نثر او بریده و کوتاه و با حذف فعل است : (نفهمیدم لاغر بود یا چاق )
یعنی ندیدم اما هن هن می کرد . لذت می بردم که یکی از این آدم های بلغمی مزاج ((این نیز بگذرد)) ی را به دوندگی وا داشته ام . طبقه ی اول و دوم و چهارم ، چهار تا پله یکی .
ب) جلال در لابلای نثر خود سئوالاتی را برای خواننده مطرح می کند و او را به تفکر وا می دارد و ذهن را پویا می کند : اما وقتی دیدم نمی تواند حرف بزند و به جای هر جوابی همان خنده های یخ بسته را روی صورت دارد خودم را به عنوان او دم چک گرفتم : (( آخر چرا؟ مگر نمی دانستی که خیابان و راهنما و تمدن و آسفالت همه برای آن هایی است که توی ماشین های ساخت مملکتشان دنیا را زیر پا دارند؟ آخر چرا تصادف کردی ؟ ))
3- نگاه چپ هم بکنم ، هن هن کردن آدم های بلغمی مزاج ، خودم را به عنوان او دم چک گرفتم ، گل از گلم شکفت ، آقا مدیر کوفتی ، روی ادا و اطوارش ، تره مدیر مدرسه را خرد کند ...
4- بلی - به قرینه ی این که می گوید : در ((اصل چهار )) استخدامش کنند.
5- الف) نواله ی تالار تشریح شما
ب) انگ کارخانه های فیلم برداری را روی پیشانی اش می بینی .
پ) هرچه بود دربان چنان در بزرگی بود .
ت) طعمه ای برای میز نشین های شهربانی و دادگستری و . . .
ث) آب و برق را با خودش به محل بیاورد.
6- اول رفتم سراغ پاسگاه جدید کلانتر
شماره ی دفتر اندیکاتور پاسگاه
معلم کلاس چهار مدرسه ی من
نواله ی تالار تشریح شما
سرجوخه ی کشیک پاسگاه تازه تاسیس شده ی کلانتری
7- خودم را به عنوان او دم چک گرفتم : خود را مقصر دانستم . مرده شورتون ببره . الهی بمیرید
خودآزمایی صفحه ی 91:
1- بیت سوم : بادیه پیما (الف) بادیه = جام (کسی که جام ((شراب)) می نوشد . یا نوشنده ی شراب )
بادیه ((بیابان )) را می پیماید . یا طی کننده ی بیابان
بیت هفتم : شیرین : ایهام تناسب الف) لب شیرین ب) تناسب با فرهاد
2- شاعر دامن خود را به دامن مهتاب مانند کرده و قطرات اشک خود را به مجموعه ی ستاره ی پروین که مثل قطره های اشک هستند تشبیه مضمر نموده است .
3- طالع بینی در آینه (طالع خود را در آینه و ماه دیدن )
4- توچنین خانه کن و دل شکن ای باد خزان گرخود انصاف کنی مستحق نفرینی
5- معشوق
6- هر چند نظرها می تواند گوناگون باشد ، اما به نظر این بیت زیباتر به نظر می رسد
کی بر این کلبه ی طوفان زده سرخواهی زد ای پرستو که پیام آور فروردینی
7- تکلیف کلاسی
8- چشمه ی مهتاب - آینه ی بخت غبارآگین - خورشید: استعاره از یار
خودآزمایی صفحه ی 107
1- به معنی خاص حماسه نیست اما در معنای عام حماسه است . زیرا گوینده از مرگ و شهادت فرزندش با آه و ناله حرف نمی زند ، بلکه در این مورد استوار و با استقامت است و از قهرمانی او سخن می گوید و امروزه توسعاً شعری که رنگ قهرمانی داشته باشد حماسه است .
2- مجاز از شانه های مردم
3- نارنجک بستن - نماز خونین – به جنگ رفتن نوجوان 14 ساله - عطر آسمانی شهادت . نارنجک قلب
4- تمام چهارده سالگی اش را در کفن پیچیدم - با همان شور شیرین گونه - که کودکی اش را در قنداق می پیچیدم - مظلوم کوچک من - در ستاره باران آن شب - چگونه پرپر زد؟ - اندوهم باد که انگشتان کوچکش را پیش از آن که سپید دیده باشم کبود دیده بودم
5- به پای شوق خویش رفته بود و اینک - با شانه های شهر - برایم بازش آورده بودند . حرف ((ش))
وسعت وسیع ، کدام سجاده گسترده شد؟ حرف ((س))
با گیوه های خیس ، زمستان سنگین شهر را به مدرسه می رفت . حرف ((س))
خودآزمایی صفحه ی 111
1- آب مهریه ی حضرت زهرا (س) است .
2- عقل در شناخت او عاجز و ناتوان است .
3- درفکر گودالم - که خون تورا مکیده است - هیچ گودالی چنین رفیع ندیده بودم- در حضیض هم می توان عزیز بود- از گودال بپرس
4- جرعه ای از فرهنگ شهادت
5- تو تنها تر از شجاعت / تو تنها معیاد و ابزار سنجش شجاعت هستی
6- خونت / با خون بهایت حقیقت / دریک تراز ایستاد/ و خون تو ، امضای ((راستی )) است .
7- تکلیف دانش آموزی
خودآزمایی صفحه ی 116
1- سر امام حسین (ع)
2- در اینجا صبر بار منفی دارد و به معنی تسلیم شدن در مقابل ظلم است .
3- یعنی ما با سکوت خود ، درحقیقت هم دست با جنایتکاران شدیم و در شهادت ابوالفضل (ع) شریک بودیم .
4- کار و تلاش بیهوده کردن (ظلم و اسارت پذیرفتن )
5- آرامش ظلمت و باقی ماندن در تاریکی نادانی و ظلم بر بی دردان و نا آگاهان و کسانی که در برابر ظلم و ستم صبر و سکوت کردند (و چشم ها را بستند و فجایع را ندیدند و به امام حسین (ع) کمک نکردند ) مبارک باد.
6- الف ) کاربرد ردیف طولانی ب) به کار بردن واژه هایی که مربوط به شعر گذشته است
پ) مطالب را به صورت مستقیم بیان نکرده است ت) تکرار واژه ها در شعر ث) به کاربردن قافیه های میانی در شعر
7- الف) من زخم دار تیغ قابیلم برادر میراث خوار رنج هابیلم برادر
ب) من با محمد(ص) از یتیمی عهد کرد با عاشقی میثاق خود در مهد کرد
پ) من تلخی صبرخدا درجام دارم صفرای رنج مجتبی در کام دارم
ت) بردیگ صحرا با اباذر پویه کردم عماروش چون ابرودریا مویه کردم
8- الف ) استفاده از کلمات و ترکیبات کهن مثل : اندر ، خاییدن ، نطع کردن ، زنجیر خاییدن ، پویه ، مویه
ب) ایجاز اختصار ( حذف به گزینه )
خودآزمایی صفحه 123:
1- عرفا با سایر طبقات فرهنگی، اسلامی از قبیل مفسرین ، محدثین ، فقها ، متکلمین ، فلاسفه ، ادبا، شعرا و... یک تفاوت مهم دارند و آن این است که علاوه بر این که یک طبقه ی فرهنگی هستند و علمی به نام عرفان به وجود آورده اند و دانشمندان بزرگی در میان آن ها ظهور نموده و کتب مهمی تالیف کرده اند ، یک فرقه ی اجتماعی در جهان اسلام به وجود آوردند . با متخصصانی مخصوص به خود بر خلاف سایر طبقات فرهنگی از قبیل فقها و حکما و ... که صرفاً طبقه ای فرهنگی هستند و یک فرقه ی مجزا از دیگران به شمار نمی روند.
اهل عرفان هرگاه با عنوان فرهنگی یاد شوند ((عارف)) و هرگاه با عنوان اجتماعی یاد شوند غالباً ((متصوفه )) نامیده می شوند.
2- قلة منیع انسانیت یعنی ( توحید )
3- عرفان عملی مانند اخلاق است . یعنی یک علم عملی است . این بخش از عرفان علم ((سیروسلوک)) نام دارد. در این بخش از عرفان توضیح داده می شود که ((سالک )) برای این که به قله ی منیع ((انسانیت )) یعنی ((توحید)) برسد از کجا باید آغازکند و چه منازل و مراحلی را باید به ترتیب طی کند و در منازل بین راه چه احوالی برای او رخ می دهد و البته همه ی این منازل و مراحل باید با اشراف و مراقبت یک انسان کامل و پخته که قبلاً این راه را طی کرده و از رسم و راه منزل ها آگاه است صورت گیرد و اگر همت انسان کاملی بدرقه راه نباشد خطر گمراهی در پیش است.
4- ازنظر عرفا رسیدن به این مرحله کار عقل و اندیشه نیست ، کاردل و مجاهده و سیر و سلوک و تصفیه و تهذیب نفس است.
5- هر علمی ، ناگزیر برای خود یک سلسله اصطلاحات دارد. مفاهیم معمولی برای تفهیم مقاصد علمی کافی نیست . ناچار در هر علمی الفاظ خاص با معانی خاص قراردادی میان اهل آن فن ، مصطلح می شود که عرفان نیز از این اصل استثنا نیست.
جز این دلیل ، عرفا اصرار دارند که افراد غیر وارد در طریقت ، از مقاصد آن ها آگاه نگردند. زیرا معانی عرفانی برای غیر عارف قابل درک نیست. این است که عرفا در مکتوم نگه داشتن مقاصد خود برخلاف صاحبان علوم و فنون دیگر. تعهد دارند . به همین دلیل ، اصطلاحات عرفا ، علاوه بر جنبه ی اصطلاحی ، اندکی جنبه رمزی و نمادین دارد و باید این ((راز)) را به دست آورد.
6- البته همواره - خصوصاً در میان شیعه - عرفایی بوده و هستند که هیچ امتیاز ظاهری با دیگران ندارند و در عین حال عمیقاً اهل سیر و سلوک عرفانی می باشند و در حقیقت عرفای واقعی و حقیقی این طبقه اند ، نه گروه هایی که صدها آداب از خود اختراع کرده و بدعت ها ایجاد کرده اند.
خودآزمایی صفحه ی 127 :
1- عشق با این جهان مادی تناسبی ندارد و اسیر مادیات و تعینات نمی شود و تعیین پذیر نیست.
2- چون سر ، جایگاه عقل است و عقل با عشق مغایر است و سخن چینی می کند.
3- چون پردارند اما قدرت پرواز ندارند و نمی توانند به رشد و کمال برسند.
4- عاشق با نفع شخصی و آرزوهای دنیایی و به هدف های مادی اندیشیدن میانه ای ندارد.
5- با استفاده از تمثیل ، مثلاً موجود بی عشق را به مرغ خانگی مانند کرده عاشق راستین را دردم مرگ شادمان نشان داده است.
6- در شعر مولانا غماز مثبت و به معنی پاک و منعکس کننده جلوه ی خداست ولی در شعر سنایی منفی و به معنی فاش کننده و سخن چین است و عارفانه نیست .
7- (( ماالحیوه الدنیا الالعب و لهو )) (سوره انعام آیه ی 32) انما الحیوه الدنیا لعب و لهو (سوره محمد (ص) آیه ی 36)
8- صفت جانشین اسم است به معنی آدم افسرده یعنی کسی که عشق ندارد. چون عشق ، آتشین و گرما زاست پس انسان بی عشق گرمایی در وجود خود ندارد.
9- عاشقی را یک فسرده بدید که همی مرد و خوش همی خندید
خودآزمایی صفحه ی 130
1- یعنی خود را در برابر خداوند فراموش کردن و ترک هوای نفسانی کردن و در فکر منفعت شخصی خود نبودن ، تعلقات مادی را رها کردن.
2- عاشق در طریق عشق بازی باید چنان باشد که هر لحظه در راه معشوق جان ببازد (عاشق راستین بی ریا)
3- حیات از عشق می شناس و ممات بی عشق می یاب
4- حدیث و عبارت گفت : او بنده ی خود را عاشق خود کند، آن گاه بر بنده عاشق باشد و بنده را گوید : تو عاشق و محب مایی و ما معشوق و حبیب توایم ( چه بخواهی و چه نخواهی )
5- عشق دوطرفه ی انسان به خدا و خدا به انسان که بهترین نوع عشق است
خودآزمایی صفحه ی صفحه 133
1- طلب و شوق ، ترک تعلقات و تعینات مادی برای رسیدن به خدا و ریاضت .
2- تشنه : عاشق (سالک ) دیوار : جسم یا مادیات آب : معشوق (خداوند ) یا معرفت الهی
3- رباب ، اسرافیل ، بانک رعد هنگام بهار و خطاب یار شیرین لذیذ
4- خطاب یار شیرین لذید . صفای بانگ
5- تاکه این دیوار عالی کردن است مانع این سرفرود آوردن است یا بیت زیر:
سجده نتوان کرد بر آب حیات تا نیابم زین تن خاکی نجات
6- تا وقتی که انسان در بند لذت های جسمی و تعلقات دنیایی است نمی تواند به خدا برسد.
7- خیر - زیرا هر دو طلب و شوق را بیان می کند و این از اصول عرفان است که اشتیاق بنده هرچه بیشتر باشد ، اتصال به معشوق زودتر حاصل می شود.
8- برای این که موجب ریزش باران می شود و گل و گیاه سبزه را می رویاند.
خودآزمایی صفحه 140
1- این نوع ادبیات بر دو اصل واقع گرایی و خیال پردازی استوار است که از آمیختن این دو صورت هایی دل پذیر و زیبا به وجود می آید.
2- زبان ادبیات عامیانه ساده وروان است . چرا که از زبان مردمانی ساده و نقل می شود و محتوای آن اغلب برداشت ها و تلقی های ساده و بی پیرایه ی اقوام ابتدایی و روستایی است از زنگی و مرگ ، لاهوت و ناسوت ، طبیعت ، آرزوها ، مدینه ی فاضله ی انسانی و ...
3- ادبیات عامه یکی از ابزارهای مطالعه در جوامع گذشته است و می تواند تجربیات مفید و ارزنده را با اشکال گوناگون به نسل بعد منتقل سازد و موجب استحکام رفتارهای اجتماعی می شود و اصول اخلاقی را تحکیم می بخشد و بنیانگر تلاش انسان است در گریز از محدودیت ها ، ناکامی ها ، نابرابریهای اجتماعی و اقتصادی و محرومیت های گوناگون که با آرامش خیال در قالب افسانه ها و قصه ها و ترانه ها بیان می شود . نقش مهمی در دوام و پایداری فرهنگ قومی و استمرار آن در تاریخ دارد، علاوه بر این گنجینه ای برای ادبیات مکتوب محسوب می شود.
4- تکلیف دانش آموزی
5- تکلیف دانش آموزی
6- در زندگی روزمره در موقعیت ها و زمان هایی خاص استفاده می شود چون تولد نوزاد . پرورش او . عروسی و عزاداری و . . .
7- تکلیف دانش آموزی
خودآزمایی صفحه ی 153
1- هجو و هزل و طنز با هم تفاوت هایی دارند . هزل و تاحدی نیز هجو غالباً با رکاکت لفظ ، دشنام و عدم رعایت عفت کلام توام است و قصد شاعر در بیان آن ها ایجاد خنده و مسخره کردن است . اما در طنز هدف تنها خنداندن نیست ، بلکه نیشخند است . نیشخند طنز غالباً کنایه آمیز و توأم با خشم و قهری است که با نوعی شرم و خویشتن داری همراه است .
به عبارت دیگر هجو و هزل صریح است و طنز در پرده . هجو و هزل وقیح است و طنز متین .
2- مبنای طنز برشوخی و خنده است و هدف آن اصلاح و تزکیه است .
3- در دوره ی مشروطه به دلیل شرایط اجتماعی سیاسی حاکم بر این دوره .
4- سوزنی سمرقندی - انوری ابیوردی - عبید زاکانی - فخرالدین علی صفی - طنزپردازان معاصر : نسیم شمال - دهخداو بهار - ایرج میرزا و میرزا عشقی
5- با پیدایش انقلاب مشروطیت ادبیات انتقادی و طنزآلود رونق و گسترش بیشتری می نماید. نوعی شعر انتقادی که به شعر پرخاشگر مشهور است . نیز از این دوره رایج می شود که شاعران در سروده هایی تند وپرخاش گونه از اوضاع سیاسی و اجتماعی انتقاد می کنند.
6- تکلیف دانش آموزی
7- الف) ترسم که صرفه ای نبرد روز بازخواست نان حلاج شیخ زآب حرام ما
ب) حافظ به خود نپوشید این خرقه ی می آلود ای شیخ پاکدامن معذور دار ما را
خودآزمایی صفحه ی 156 :
1- در طنز ((گورپدر)) نویسنده سبکباری دنیایی را عامل نجات در آخرت می داند. در طنز ((خرگیری)) شاعر از اوضاع نابسامان اجتماعی که کارگزارانش حریص و بی تمیز هستند انتقاد می کند.
2- رنگ ریخت : رنگ پریده بی تمییز: ناآگاه ، بی تشخیص
3- تکلیف کلاسی
4- قطعه ی مولوی (خرگیری)
5- خرگیری طنزانتقادی است . چون هدف آن اصلاح نابسامانی ها است . خنده ی حاصل از آن خنده ای تلخ است . ظریف و بخیل طنز و لطیفه است . شاعر مهمل گو ، هجو است ، گورپدر زیرا هدف اجتماعی ندارد . هجو است و خانه ی ، طنز است زیرا به فقر که مسئله ای اجتماعی است اشاره کرده است .
خانه ی ما !
6- خرگیری
خودآزمایی صفحه ی 161 :
1- استفاده از زبان و اصطلاحات و ترکیبات و ضرب المثل های عامیانه ، استفاده از طنزهای انتقادی، نثر ساده و روان .
2- ((موی دماغ شدن )) : مزاحم شدن
((آب برداشتن چیزی )) : در فرهنگ دهخدا : ظاهر عبارت معنی و مقصودی بدتر و ضعیف تر دارد . یا خرج و هزینه برداشتن
((دست کسی درحنا گذاشتن )) : مشکل و دردسر ایجاد کردن یا گرفتار کردن ، سرکار گذاشتن
((آن روی کار بالاست )) : زشتی کار نمایان است ، گند کار درآمد.
3- الف ) یک پیراهن از توبیش تر پاره کرده ام : با تجربه تر هستم
ب) دیوار موش دارد و موش هم گوش دارد: مواظب سخن گفتن خود باشید . حرف ها زود پخش می شوند.
پ) من ریشم را توی آسیاب سفید نکرده ام : این تجربه را به آسانی به دست نیاورده ام .
4- تکلیف دانش آموزی
پایان
بهنام راد
دوست دارد یار این آشفتگی کوشش بیهوده به از خفتگی
حسین جان خودت بیستی به نظر این حقیر چیزی نا نوشته نمانده است
سخن کز دل بر آید لاجرم بردل نشیند